آنچه که باید در مورد پاپ آرت بدانیم

اکثر افراد تا حد زیادی با پاپ آرت آشنایی دارند و کم و بیش هنرمندان مشهور این رویکرد هنری را می‌شناسند. برای مثال، شخصیت‌های کارتونی، محصولات روزمره و غذایی تنها تعداد محدودی از سوژه‌های پاپ آرت هستند. با این حال بسیاری همچنان بر این باورند که پاپ آرت همان آثار هنری خوش رنگ و آبی است که معنای آنچنانی ندارند. باید گفت که این باور اشتباه است. فلسفه‌ای در پس پاپ آرت نهفته است و هنرمندانی که این جریان را راه اندازی کردند از جمله روشنفکران دوران خود بودند. شاید بسیاری از این هنرمندان مدارک دانشگاهی نداشتند اما مطالعات زیادی انجام می‌دادند و دائما پیرامون شرایط اجتماعی و سیاسی دوران خود در حال بحث و گفتمان بودند. در کنار فعالیت‌های این‌ چنینی هر هنرمند پاپ آرت در آثارش به روش منحصر به فرد دغدغه‌هایشان را با مخاطبین در میان می‌گذاشتند. مجموعه آثار هنری تولید شده توسط این هنرمندان باعث راه اندازی جریان پاپ آرت شد که در مطلب زیر خلاصه‌ای از تاریخچه آن خواهیم پرداخت و همچنین به چند تن از این هنرمندان و آثارشان نگاهی خواهیم انداخت.

پاپ آرت از کجا شروع شد؟

پاپ آرت بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۰ در اروپا و آمریکا متولد شد. آمریکا محل رویش کلاسیک‌ترین شکل پاپ آرت بود. در آمریکا ابتدا به عنوان «هنر پلاستیکی» (Plastic Art) شناخته شد. با این حال، خیلی زود در موسیقی، ادبیات، مد، سینما، گرافیک و تبلیغات نفوذ کرد و در نهایت همه چیز محبوب را که اصطلاح پاپ آرت از آن نشات گرفته است، در بر گرفت. 

در واقع این جریان بوسیله گروهی که خود را «گروه مستقل» (Independent Group) می‌نامید در لندن راه اندازی شد. اعضای آن هنرمندان، منتقدان هنری و معماران موسسه هنرهای معاصر (ICA) در لندن بودند. این موسسه درست مانند کافه‌ها در پاریس و نمایشگاه‌ها در نیویورک مکانی بود برای ملاقات روشنفکران و هنرمندان. لارنس الووِی (Lawrence Alloway)، از اعضای همین موسسه برای اولین بار در مقاله‌ای که در سال ۱۹۵۸ منتشر کرد از اصطلاح «پاپ آرت»‌ استفاده کرد. وی در این مقاله در مورد فرهنگ محبوبی که ذهن روشنفکران را به خود معطوف کرده بود و شامل تبلیغات، تلویزیون، سینما، اشخاص محبوب، داستان‌های علمی، مجلات و موسیقی پاپ بود صحبت کرد. این موسسه برای «پاپ آرت» جایگاهی در بین سایر رویکردهای هنری در نظر گرفت. 

چه چیز باعث شده تا خانه‌های امروزی خیلی متفاوت و دل‌چسب‌تر شده است؟

در سال ۱۹۵۶ موسسه «گروه مستقل» نمایشگاهی با عنوان «این فرداست» (This is Tomorrow) را در گالری لندن در وایت چَپِل (Whitechapel) برگزار کرد. در همین نمایشگاه بود که از اثر مشهور ریچارد همیلتون (Richard Hamilton) با عنوان «چه چیز باعث شده تا خانه‌های امروزی متفاوت و دل‌چسب‌تر شده؟»* رونمایی شد. زمانی که به اثر نگاه می‌کنیم مردی را می‌بینیم که شمایل کهکشانی دارد و در عین حال آب‌نبات چوبی به دست گرفته که بر روی آن نوشته شده «پاپ». پاپ به معنای چیزی محبوب و همچنین به سبک کتاب‌های مصور که در آن از کلمه «پاپ» به منظور القای صدای بلند که حاصل یک انفجار است استفاده می‌شود. همچنین تصویر زنی نیمه برهنه که بر روی مبل دراز کشیده در کنار تمامی وسایلی که یک خانه امروزی به آن‌ها نیاز دارد در اثر به چشم می‌خورد. یک دستگاه تلویزیون که در آن زنی در حال مکالمه با تلفن است، یک ضبط صوت، جارو برقی، قوطی کالباس استفاده شده که از آن به عنوان دکوراسیون استفاده شده است، تبلیغ کمپانی فورد و یک پوستر از فیلمی عاشقانه که بر روی دیوار نصب شده است. همچنین در بیرون پنجره ورودی پر زرق و برق یک سینما قرار گرفته است. 

این اثر در تاریخ هنر باقی ماند زیرا ثابت کرد پاپ آرت ویژگی‌های جامعه مدرن مانند مصرف‌گرایی، فرهنگ توده‌ای و رسانه‌ها، تبلیغات، سینما، کتاب‌های مصور و عکس‌های عاشقانه را به درستی درک کرده است. 

*Just what is it that makes today’s homes so different, so appealing?

هنرمندان پاپ آرت در آمریکا

در ابتدا پاپ آرت به عنوان یک جنبش زیرزمینی در آمریکا شناخته می‌شد. این مهم نبود که یک روش فکری واقعی وجود داشته باشد یا مثلاً احیای دادا نقشی بزرگ در شکل ظاهری آن ایفا می‌کرد. رابرت راشنبرگ (Robert Rauschenberg) و جسپر جونز (Jasper Jones) اولین هنرمندانی بودند که آثار پاپ آرت را ارائه کردند. در ادامه هنرمندانی همچون اندی وارهول (Andy Warhol)، تام وسِلمن (Tom Wesselmann)، روی لیختنشتاین (Roy Lichtenstein)، جیمز روزنکویست (James Rosenquist)، کلس اولدنبرگ (Claes Oldenburg) و رابرت ایندیانا (Robert Indiana) بودند که این جنبش را از تاریکی بیرون آوردند. همچنین بین سال‌های ۱۹۶۰-۱۹۶۲ چندین نمایشگاه برگزار شد که جایگاه پاپ آرت را به عنوان یک رویکرد هنری تثبیت کرد. 

در کنار سوژه‌های معمول پاپ آرت که قبل‌تر به آن اشاره شد، موضوعات جدیدی مانند قوطی‌های سوپ، همبرگر، بستنی و کیک که به صنعت غذایی مرتبت بودند مورد توجه هنرمندان پاپ آرت قرار گرفتند. هنرمندان از رنگ‌های روشن و براق بر روی بوم‌های بزرگ استفاده می‌کردند. با این حال سوژه‌ها در آن فضای پر جنب و جوش با رنگ‌های هیجان‌انگیز تنها و سرد به تصویر کشیده می‌شدند. انگار هیچ احساسی را از بین این جشنواره رنگ‌ها که به زیبایی در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند به مخاطب منتقل نمی‌کردند. 

اندی وارهول Andy Warhol

او نه تنها یکی از مهم‌ترین هنرمندان پاپ آرت بود، بلکه کارگردانی می‌کرد و همچنین مدیریت یک باشگاه شبانه را به عهده داشت. او از تصاویر گرافیکی و چاپ در آثارش استفاده می‌کرد. وارهول به سرعت به شناخته شده‌ترین هنرمند عرصه مصرف‌گرایی و تبلیغات بدل شد. در کنار این فعالیت‌ها او همچنان روی تاریک زندگی بشر مانند تصادف، مرگ و اعدام را در آثارش به تصویر می‌کشید. به طور کلی می‌توان گفت تیره‌گی عمیقی در پس آنچه به عنوان بخش شاد هنر جا افتاده بود وجود داشت. 

روی لیختنشتاین Roy Lichtenstein

بر خلاف وارهول، لیختنشتاین تنها بخش‌های شاد زندگی را ترسیم می‌کرد. شاید از مهم‌ترین آثار هنری او می‌توان به نقاشی‌های کمیک او اشاره کرد. او همچنان از کاراکترهای محبوبی مانند میکی ماوس، دونالد داک و باگز بانی برای آثارش بهره می‌برد. 

جیمز روزنکویست James Rosenquist

هنرمندی با سابقه در صنعت تبلیغات. او با کشیدن پرتره‌های بزرگ از دختران زیبا برای تبلیغات شناخته شد. از مهم‌ترین آثار هنری او می‌توان به «من با فوردم عاشق تو هستم» اشاره کرد که دقیقا به همان شیوه‌ی پوسترهای تبلیغاتی نقاشی شده است. 

کلاس اولدنبرگ Claes Oldenburg

اولدنبرگ کار بر روی یکی از مهم‌ترین مجموعه‌هایش با عنوان «اشیاء نرم» (Soft Objects) را در دهه ۱۹۶۰ آغاز کرد. مجسمه‌های این مجموعه به عنوان اولین آثار هنری بود که باعث اقبال و موفقیت جهانی پاپ آرت می‌شد. اولدنبرگ مجسمه‌های بزرگی نیز درست کرد که هدف به سخره گرفتن مصرف‌گرایی، جنگ ویتنام و اتفاقاتی از این دست بود. او در دوسالانه ونیز در سال ۱۹۹۹ اثر «دُم شیر» (Lion's Tail) را به نمایش گذاشت که با توجه به باورهای باستانی مردم این شهر به عنوان نماد محافظت از شهر ونیز است. 

هنرمندان پاپ آرت در اروپا

درست همانند آمریکا هدف از پاپ آرت در اروپا یک شکل مشخص نبود بلکه گزند زدن به فرهنگ عامه بود. حتی اگر گاهی اوقات به نظر می‌رسید که هنرمندان از فرهنگ عامه انتقاد می‌کنند، در واقع اینطور نبوده است. بیشتر اوقات این آثار هنری مانند یک یادداشت بر روی این فرهنگ عامه است و نه یک مشاهده اخلاقی.

ریچارد همیلتون Richard Hamilton

در مهمترین اثرش با عنوان «او» (She)* از تصاویر کوچک برای ترسیم کردن یک زن خانه‌دار آمریکایی استفاده کرد.  یک شی پلاستیکی کوچک که در فضا معلق است و پیچ و خم‌هایش اشاره‌ای به برآمدگی‌های بدن است. قسمت خمیده و سفید در زیر نمایان‌گر پیش‌بند اوست. رنگ قرمز بر روی زمین که خون را تداعی می‌کند. تُستری که با جاروبرقی در هم آمیخته شده‌اند و نقطه‌هایی سیاه که به مارسل دوشان اشاره دارد. 

ادواردو پائولوزی Eduardo Paolozzi

پائولوزی شیوه هندسی و صنعتی را پیش گرفت. آثار هنری او با اینکه در دسته هنرمندان پاپ آرت قرار می‌گیرد دارای حسی مالیخولیایی است. او تاثیر تکنولوژی بر زندگی انسان مدرن را با بدبینی در آثارش پیاده می‌کرد. 

پیتر بلِیک Peter Blake

یکی از شناخته شده‌ترین هنرمندان پاپ آرت بریتانیایی. او آثارش را با المان‌های و نمادگرایی‌هایی که به گذشته اشاره داشت در آمیخت. یکی از مشهورترین آثار هنری وی با عنوان «روی بالکن» (On the Balcony) است که شامل عکس‌های خانوادگی قدیمی، آثار هنری قدیمی، جلد مجلات و اشیاء زندگی روزمره است.

دیوید هاکنی David Hockney

نمی‌توان از پاپ‌‌ آرت در اروپا سخن گفت اما به دیوید هاکنی اشاره نکرد. هرچند که او به آمریکا مهاجرت کرد با این حال هاکنی برازنده‌ترین هنرمند اروپایی در معرفی این جنبش به حساب می‌آید. به علت مدل پوشش او را به عنوان یکی از بیتل‌ها (The Beatles) می‌شناختند. اولین اثر او تحت تاثیر فرانسیس بیکن خلق شد اما بعدتر سبک خود را پیدا کرد. هاکنی با ترکیب رنگ‌های قوی و شدید روی سطوح بزرگ و مسطح نقاشی می‌کرد. آثار هنری او معمولا از تجارب جنسی او برگرفته شده است. زمانی که در سال ۱۹۶۴ در کالیفرنیا مستقر شد در آثارش جلوه زندگی لوکس هنرپیشه‌های هالیوود و افراد مشهور را به تصویر می‌کشید. 

پاپ آرت در زمان حال

خواه انعکاسی از شیوه زندگی مدرن، و یا انکار گرایش‌های انتزاعی، به ویژه اکسپرسیونیسم انتزاعی، پاپ آرت سال‌ها در اروپا و آمریکا زندگی کرد. پاپ آرت در این مسیر به مهم‌ترین جنبش هنری در نیمه دوم قرن بیستم بدل شد. با این که هسته اصلی این جنبش در اواسط دهه ۱۹۷۰ پایه‌ریزی شد اما هیچگاه از اهمیتش کاسته نشد. در واقع این رویکرد درست مانند فرهنگ عامه که دائما در حال تغییر است خود را باز تولید کرده است. با این ذهنیت برای پاپ آرت هیچ انتهایی در نظر گرفته نشده است. به خصوص که در دنیای امروزی اینترنت دسترسی ما را به منابع آسان‌تر کرده و تنها نیاز هنرمندان پاپ آرت ظهور بت‌ها، نماد‌ها، محصولات، ایده‌ها و هر آنچه که بیان‌گر خواستگاه جامعه باشد است. 

گردآوری و ترجمه: علیرضا محسنی

منبع: dailyartmagazine.com

***CTA: برای دیدن آثار هنرمندان آرت‌یونیتی اینجا کلیک کنید