دختران چریک (Guerilla Girls) 

گروهی از هنرمندان زن ناشناس که بر علیه نژادپرستی و جنسیت‌زدگی در دنیای هنر مبارزه می‌کنند. این گروه در سال ۱۹۸۵ در شهر نیویورک پایه‌گذاری شد و هدف خود را بر نمایان کردن بی عدالتی‌ها در بین اهالی هنر متمرکز کردند. این گروه از فرهنگ‌سازی در قالب پوستر، کتاب، بیلبوردها و نمایش‌های عمومی برای افشای تبعیض و فساد استفاده می‌کند. افراد این گروه برای پنهان کردن هویتشان از ماسک‌های «گوریل» استفاده می‌کنند و آثار خود را با نام هنرمندان زنِ فقید امضاء می‌کنند. در رابطه با پنهان کردن هویت افراد، یکی از اعضای گروه به نام جی-جی-وان (GG1) در مصاحبه‌ایی عنوان کرد که «در کل هدف ما  تمرکز بر روی مسائل است، چرا که اهمیت آن‌ها بسیار بیشتر از هویت و آثار شخصی ماست.» 

 تاریخچه

در دوران اوج هنر معاصر و در اواسطِ دهه‌ی هشتاد میلادی  حضور هنرمندان و کیوریتورهای زن در بسیاری از گالری‌ها و فضاهای هنری شناخته شده نادیده گرفته می‌شد و یا بسیار کمرنگ بود. بسیاری از این گالری‌ها بدست نخبگان و مردان سفید پوست تامین می‌شدند که به نوعی در چگونگی قرار گرفتن آثار هنرمندان در موزه‌ها هم موثر بودند. به این ترتیب با حذف تعداد زیادی از هنرمندان زن و رنگین‌پوست موزه‌ها بیشتر از اینکه فضایی برای حفظ آثار هنری باشند به ابزاری در ساختارهای قدرت بدل شده بودند. برای مثال، در دهه شصت میلادی تمامی مدیران موزه متروپولیتن (Metropolitan Museum of Art) در شهر نیویورک را مردانی سفید پوست تشکیل می‌دادند؛ اما اغلب آثار هنری که در موزه‌ها حاضر بودند زن‌ها را به تصویر می‌کشیدند، حال آنکه در همان دوران بسیاری از هنرمندان زن از نمایش آثار خود در موزه‌ها محروم بودند. در همین حین و در سال ۱۹۸۵ گروهی با هدف عریان کردن تبعیض‌های جنسی فراوان در دنیای هنر تشکیل شد.

گروه دختران چریک که از هفت نفر تشکیل شده بود برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ و به نشانه اعتراض به نمایشگاهی با عنوان «بررسی بین المللی نقاشی و مجسمه‌های معاصر» که توسط موزه هنرهای مدرن (Museum of Modern Arts) برگزار می‌شد حرکت خود را آغاز کردند. در این نمایشگاه صد و شصت و پنج اثر هنری حضور داشت که تنها سیزده عدد از آن‌ها متعلق به هنرمندان زن بود. همچنین در همان سال موزه هنرهای مدرن برای مراسم افتتاحیه ساختمان جدید موزه نمایشگاهی از آثار مهمترین نقاشان و مجسمه‌سازان عصر تدارک دید که شرکت‌کنندگان از هفده کشور آثار خود را در این نمایشگاه نمایندگی می‌کردند. در این بین هنرمندان رنگین‌پوست سهم بسیار ناچیزی داشتند و آثار هیچ هنرمند زنی در این نمایشگاه حاضر نبود.

بعدتر و در رابطه با نظر بسیار جانبدارانه کیوریتور نمایشگاه، کینَستون مک‌شاین (Kynaston McShine)، که گفته بود «هر هنرمندی که اثرش در این نمایشگاه نیست باید برای حرفه خود فکری بی‌اندیشد» تظاهراتی در مقابل موزه هنرهای معاصر رخ داد و در دل همین تظاهرات گروه دختران چریک متولد شد. بعد از اینکه موفقیت چندانی در این تظاهرات بدست نیامد، گروه دختران چریک به پخش و نصب پوسترهای کاهی در سراسر محله‌های منهتن، بخصوص سوهو (SoHo) و ایست‌ویلِج (East Village) مشغول شدند. این گروه به سرعت تمرکز خود را بر نشان دادن نژادپرستی در دنیای هنر معطوف کرد و مورد توجه و حمایت هنرمندان رنگین‌پوست را قرار گرفت. آن‌ها فعالیت خود بر علیه جنسیت‌زدگی و نژادپرستی را به بیرون از مرزهای نیویورک بردند و به سرعت مورد حمایت هنرمندان و علاقمندان به هنر در سراسر جهان قرار گرفتند. با اینکه تمرکز اصلی این گروه بر دنیای هنر بود اما فعالیت خود را در همین زمینه تا عرصه سینما گسترش دادند. آن‌ها نمونه‌های فراوان نژادپرستی و جنسیت‌زدگی در فیلم، زندگی عامیانه مردم و سیاست را مورد هدف قرار دادند. آن‌ها همچنین به شدت با توکنیسم (Tokenism) (حضور نمایشی افراد از اقلیت‌ها در مجامع بزرگ که تنها به ظاهرسازی می‌انجامد و صرفا تبلیغاتی خلاف واقعیت است) مخالف بودند. 

در سال‌های ابتدای اعضای این گروه به موزه‌ها رفته و تعداد آثار را با نسبت هنرمند مرد به زن شمارش می‌کردند. در اطلاعاتی که در سال ۱۹۸۹ از موزه مِتس (Met's) بدست آمد مشخص شد تنها پنج درصد از آثار متعلق به هنرمندان زن است، حال آنکه در هشتاد و پنج درصد از آثار بدن برهنه زن به تصویر کشیده شده است. 

فعالیت‌های اولیه گروه به نشست‌هایی پیرامون همین دست اطلاعات بدست آمده از تبعیض جنسی در موزه‌ها و فضاهای هنری شهر نیویورک می‌انجامید. دختران چریک به صورت پیوسته با هنرمندان در ارتباط بودند و آن‌ها را  به از بین بردن فاصله‌ها و تبعیض‌ها در هر کجا که با این پدیده روبرو می‌شدند تشویق می‌کردند. 

زمانی که درباره ماسک‌های گوریل از آن‌ها سوال شد، یکی از اعضا گفت «ما قبل از اینکه گوریل باشیم چریک بودیم» او ادامه داد «رسانه‌ها از ما عکس‌هایی برای خبرهای خود می‌خواستند و ما به دنبال راهی بودیم که چهره واقعی خود را نشان ندهیم، اما هیچ کس به خاطر نخواهد آورد که ما ماسک‌های گوریل را چگونه انتخاب کردیم. داستان از اینجا شروع شد که یکی از دختران که از اعضای اصلی گروه بود اما دیکته‌ خوبی نداشت در جایی نام گروه را بجای‌ [چریک] (Guerilla) به اشتباه [گوریل] (Gorilla) نوشت. این یک اشتباه سرنوشت‌ساز و فوق‌العاده بود و برای ما تصویری که می‌خواستیم را به ارمغان آورد.»

همچنین آن‌ها در مصاحبه‌ای که با نیویورک تایمز انجام دادند عنوان کردند که «قانون اساسی به درستی حق شما در آزادی بیان را محفوظ می‌داند اما شما از حرف‌هایی که از زیر یک ماسک از دهانتان بیرون خواهد آمد تعجب خواهید کرد.»

از سال ۱۹۸۵ تاکنون دختران چریکی برای آگاهی بیشتر در مورد جنسیت‌زدگی و مسئولیت پذیری بیشتر از طرف کیوریتورها، فروشندگان، مجموعه‌داران و منتقدین هنری تلاش کرده‌اند. فعالیت‌های بی‌وقفه این گروه باعث شد تا دیالوگی پیرامون مسائل مهمی از این دست که قبل‌تر به راحتی نادیده گرفته می‌شد در محافل بین المللی هنری بوجود آمده و مورد حمایت بسیاری از هنرمندان قرار بگیرد. 

از افرادی که این گروه تحت تاثیر او شکل گرفت می‌توان به لوسی لیپارد (Lucy Lippard) اشاره کرد. کیوریتوری که در سال ۱۹۷۴ با نمایشگاهی که تمامی آثار آن از بین هنرمندان زن انتخاب شده بود اعتراض خود را به تبعیض جنسیتی در دنیای هنر مطرح کرد. هرچند که گروه دختران چریک رویه‌ی قدیمی در حمایت از نقش زنان در هنر را بی‌روح و خشک می‌دانستند و با فعالیت‌های متنوع خود سعی در روح بخشیدن به این حرکت کردند. 

آثار هنری

عمده شهرت این گروه برای هنر اعتراضی بود که ارائه می‌دادند. پروژه های دختران چریک (در ابتدا بیشتر پوستر) مشاهدات، نگرانی‌ها و ایده آل‌ها را در مورد مباحث متعدد اجتماعی بیان می کند. هنر آن‌ها همیشه با محوریت واقعیت و از رویکرد منحصر به فرد این گروه در جمع آوری داده‌ها بوده است. برای حضور گسترده‌تر و جلوه بخشیدن به پوسترهای خود، دختران چریکی تمایل دارند واقعیت‌ها را با تصاویر طنز جفت و جور کنند و مانند کلاژ آن‌ها را ارائه دهند. اگرچه دختران چریکی برای پوسترهای تبلیغاتی تحریک کننده در شهر نیویورک شهرت پیدا کردند، اما این گروه از نمایش آثار خود در کمیسیون‌های عمومی و نمایشگاه‌های سرپوشیده بهره‌مند شده است. اولین پوسترها عمدتا برگه‌های سیاه و سفیدی بودند که نابرابری‌های بین هنرمندان زن و مرد را با توجه به تعداد نمایشگاه‌ها، نمایش در گالری‌ها و دستمزدشان نشان می‌داد. پوسترهای آن‌ها نشان می داد که دنیای هنر نسبت به سایر صنایع و میانگین‌های ملی چگونه فضای جنسیت‌زده‌ایست. به عنوان مثال ، آن‌ها در سال ۱۹۸۵ پوستری را چاپ كردند كه نشان می‌داد فاصله حقوق و دستمزد در دنیای هنر بین زن و مرد بیشتر از حد متوسط  در ایالات متحده است و با اعلام اینکه «زنان در آمریکا فقط دو سوم از آنچه مردان در ازای کار برابر بدست می‌آورند بهره‌مند می‌شوند؛ حال آنکه سهم زنان هنرمند تنها یک سوم هنرمندان مرد است.»

این پوسترها گالری‌های بخصوصی را هدف قرار می‌دادند. برای نمونه، این گروه در سال ۱۹۸۵ پوستری که لیستی از هنرمندان سرشناس مانند بروس نومَن (Bruce Nauman) و ریچارد سِرا (Richard Serra) در آن درج شده بود را با عنوان «چه وجه مشترکی بین این هنرمندان است؟» منتشر کرد که در یک سطر پایین‌تر و در جواب آمده بود «آثار آن‌ها در گالری‌هایی به نمایش درمی‌آید که آثار کمتر از ده درصد و یا هیچ هنرمند زنی در بینشان نیست.»

همچنین از آثار دیگر این گروه می‌توان به آن دسته اشاره کرد که با استفاده از عبارات مبارزاتی همچون «قابل توجه است، زمانی که نژادپرستی و جنسیت‌زده‌گی دیگر مد نباشد، مجموعه هنری شما چه ارزشی خواهد داشت؟»

پایان

گردآوری و ترجمه:‌ علیرضا محسنی

منابع:

Brockes, Emma (2015-04-29). "The Guerrilla Girls: 30 years of punking art world sexism". The Guardian. 

Deutsche. "The Guerrilla Girls' fight against discrimination in the art world | DW | 

Guerrilla Girls (1995). Confessions of the Guerrilla Girls, with an essay by Whitney Chadwick. New York: Harper Perennial.

"African American Artists Are More Visible Than Ever. So Why Are Museums Giving Them Short Shrift?". artnet News.

 "Interview Magazine". Guerrilla Girls.