زمستان در پاریس؛ 

«پشت بام‌های برفی»

اثری از گوستاو کایبوت - Gustave Caillebotte

زمانی که چشمانت را با اولین نور صبحگاهی که از پشت پنجره وارد اتاق می‌شود باز می‌کنی. درست در همان لحظه است که با دیدن بخاری که از دم و بازدمت پدیدار شده به سرمای هوا پی خواهی برد. این یک صبح زمستانی سرد برای تو و پاریس خواهد بود. از جا بر‌می‌خیزی تا از پشت پنجره شرایط آب و هوا را بررسی کنی. پرده‌ها را کنار می‌زنی و به شهر و پشت‌بام‌هایی که از برف پوشیده شده خیره می‌شوی. دیشب باران آمده و امروز صبح تمام سطح کرم و خاکستری شهر پاریس در لایه‌ای سفید از برف پوشیده شده است. آسمان تیره و روشنایی برف‌ سفید کنتراست زیبایی بوجود آورده است. پاریس از شهر نور به شهر برف بدل شده است. گوستاو کایبوت در اثر هنری «پشت بام‌های برفی» به بررسی اثرات جوی در منظر شهری که بر اثر آب و هوای نامساعد تغییر یافته است می‌پردازد. البته این پاریس تفاوت‌های بسیاری با پاریسی که در ذهن ما نقش بسته است دارد که در این مطلب این شهر را از دید گوستاو کایبوت بررسی خواهیم کرد.

گوستاو کایبوت (۱۸۴۸-۱۸۹۴) نقاش امپرسیونیست و دوست صمیمی کلود مونه، آگوست رنوار و کامیل پیسارو بود. او اکثر عمرش را در شهر پاریس و حومه آن سپری کرد و از این رو سوژه اکثر آثارش برگرفته از همین فضاهای شهری است. او بر خلاف بسیاری از دوستان نقاش امپرسیونیست خود، از المان‌های رمانتیسیسم پیروی نمی‌کرد و با رئالیسم عینی نقاشی می‌کرد. او سوژه‌هایش را رمانتیک نمی‌کرد و به همین دلیل جزئیات بی‌نظیر و رنگ‌های معمولی آن‌ها را درج می‌کرد. هر لحظه نمی تواند زیبا باشد. هر لحظه نباید زیبا باشد زیرا زندگی جریان پیوسته لحظات زیبا نیست. زندگی عمدتاً مملو از لحظات معمولی است، و این دقیقاً همان چیزی است که گوستاو کایبوت در «پشت‌بام‌های برفی» و بسیاری از آثار دیگرش به تصویر می‌کشد.

اثر «پشت‌بام‌های برفی» یک زمستان سرد را در قلب پاریس به تصویر می‌کشد. بیننده در یک نقطه دید بالا مانند پنجره‌ایی در بالایی یک ساختمان چند طبقه حضور دارد. بیننده به ساختمان‌های اطراف که جمع انبوه‌شان محله‌ایی را تشکیل داده است نگاه می‌کند. لایه ضخیم رنگ سفید سطوح افقی ساختمان‌ها را می‌پوشاند که تداعی‌گر لایه ضخیمی از برف است. رنگ سفیدی که به شیروانی‌ها، لبه‌های پنجره و لوله‌های دودکش چسبیده است. سنگ آهک معروف لوتتین یا سنگ پاریس به سختی قابل مشاهده است. برف باعث پوشیده شدن نمادهای اصلی شهر پاریس شده و از این شهر یک تصویر معمولی بجا گذاشته است. اثر «پشت‌بام‌های برفی» نه تنها پاریس بلکه می‌تواند هر شهر دیگری در فرانسه را نمایندگی کند. 

اثر «پشت‌بام‌های برفی» بدون شک یکی از تاریک‌ترین آسمان‌های مکتب امپرسیونیست را به خود اختصاص داده است. رنگ خاکستری مه آلود نازک به معنای آسمان ابری که از بارش سنگین برف خبر می‌دهد. رنگدانه‌های خاکستری آسمان به شکلی آرام در سراسر نمای خاکستری ساختمان‌ها استفاده شده است. ساختمان پیش‌زمینه دارای پنجره‌هایی است که با سایه‌های مشابهی در دیوارهای ساختمان‌های پس‌زمینه دیده می‌شود؛ همچنین این رنگ‌دانه‌ها در آسمان نیز دیده می‌شود. این تکرار رنگ‌دانه‌های خاکستری که در سراسر پشت‌بام‌های پوشیده شده از برف به چشم می‌خورد در اثر حس تعادل و هماهنگی ایجاد می‌کنند. هیچ بخشی از اثر «پشت‌بام‌ها برفی» بارزتر از بخش دیگر اثر نیست. گوستاو کایبوت با استفاده یکدست از رنگ‌های سفید و خاکستری این تعادل را در اثر بوجود آورده است. 

البته که در میان رنگ‌های سفید و خاکستری رنگ مشکی به چشم می‌خورد. دودکش‌ها و لوله‌های مشکی و عمودی اثر لایه‌های سفید و افقی پشت پنجره‌ها را خنثی می‌کند. این عناصر مشکی و عمودی مانع از تبدیل شدن اثر «پشت‌بام‌های برفی» به یک تابلوی یکنواخت افقی می‌شوند. جزئیات مشکی طیف کاملی از مقادیر رنگ را از مشکی تیره تا خاکستری تا سفید درخشان تضمین می‌کند. مانند بهترین نمونه‌های عکاسی سیاه و سفید، نور و تاریکی هر دو باید وجود داشته باشد که به اثر عمق و سرزندگی می‌افزاید. 

اثر «پشت‌بام‌های برفی» از گوستاو کایبوت یک تصویر فوق‌العاده از پاریس، شهری مدرن با تجارب باستانی را ارائه می‌دهد. پاریسی که امروز می‌شناسیم در دوران امپراتوری دوم توسط بارون هاوسمان (Baron Haussmann) از سال ۱۸۵۳ تا ۱۸۷۰ ایجاد شد. بارون هاوسمان بخشدار رود سن در دوران امپراتور ناپلئون سوم بود و بخش‌های عظیمی از شهر پاریس را به طرز چشمگیری تخریب و بازسازی کرد. مناطقی که وضعیت مناسبی از نظر انبوه جمعیت و پاکیزه‌گی نداشتند تخریب شدند و فضاهای شهری بیشتری در اختیار پاریسی‌ها قرار گرفت. اثر «پشت‌بام‌های برفی» پاریس هاوسمان را به ما نشان می‌دهد. «پشت‌بام‌های برفی» که در سال ۱۸۷۸ نقاشی شده است، سقف‌های خانه‌‌ها و پنجره‌های شیروانی را نشان می‌دهد که نمونه‌ای از طراحی هاوسمان است. نقاشی کایبوت تجربه‌ای جاودانه از ترکیب برف با معماری مدرن را به تصویر می‌کشد. ترکیب ساختمان‌های جدید با آب و هوای باستانی. این شاهکار گوستاو کایبوت است؛ این افق شهر پاریس است. 

گردآوری و ترجمه: علیرضا محسنی

منبع: dailyartmagazine