برای کسانی که بازار هنر را زیر نظر دارند سال ۲۰۲۳ با یک کلمه مشخص شده است: اصلاح. پس از انبوهی از فروش  و رکوردشکنی خرید آثار هنری در سال ۲۰۲۲ بسیاری بر این باور بودند که سال ۲۰۲۳ با عدم اطمینان اقتصادی مداوم، سال کاهش نسبی این روند خواهد بود. همچنین با توجه به نوسانات بازار از زمان همه‌گیری بسیاری از مردم فکر می‌کردند که برای صنعت هنر امسال نیز به روال سال گذشته است.

این مطلب قبل از پایان سال ۲۰۲۳ و در روزهای انتهایی سال کار شده است. یعنی زمانی که هنوز صحبت قطعی در مورد وضعیت بازار هنر در سال ۲۰۲۳ سخت بود. با این حال، کاری که انجام شد تجزیه و تحلیل برخی از داده‌های کلیدی بود که فعالیت‌های بازار در سالی که گذشت را خلاصه می‌کنند. در این مطلب پس از بررسی نتایج حراج‌ها و همچنین داده‌های انحصاری بازار اولیه فروش آثار هنری تصویری از عملکرد بازار هنر را برای شما ترسیم خواهیم کرد.

نکته جالب توجه این است که به طور قابل پیش بینی بالاترین سطح فروش حراجی‌های هنری کمی بیش از نیمی از ارزش فروش آثار هنری در مقایسه با سال ۲۰۲۲ بود.

در سال ۲۰۲۳ گران‌ترین آثار هنری که در حراجی‌ها به فروش رفت نسبت به سال گذشته کم رنگ‌تر شدند. ارزش فروش صد اثر برتر در حراج امسال در مجموع ۲.۴ میلیارد دلار بوده که این رقم در مقایسه با ۴.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ کاهش داشته است. این کاهش شدید از اواسط سال مشهود بود، زمانی که مجموع فروش در کریستیز، ساتبیز و فیلیپس شاهد کاهش ۱۸ درصدی در نیمه اول سال بود. 

تنها با نگاه کردن به تعداد انگشت شماری از گران‌ترین آثار هنری می‌توان تفاوت شدید را در طی این یک سال مشاهده کرد. امسال دو اثر هنری به فروش رسید که بیش از صد میلیون دلار فروخته شد - Femme à la montre اثر پابلو پیکاسو (۱۹۳۲) و Dame mit Fächer اثر گوستاو کلیمت (۱۹۱۷) که این تعداد در سال ۲۰۲۲ به شش اثر رسید. نکته قابل توجه حضور تنها دو هنرمند یعنی گوستاو کلیمت و میشل باسکیت در لیست فروش دو سال گذشته بود.

برخی از معادلات ریاضی خیلی سریع بر عدم تعادل بین امسال و سال گذشته تأکید می‌کند: برای نمونه سیزده اثر هنری برتر امسال در حراجی مجموعاً ۸۰۰.۷ میلیون دلار فروخته شده است که کمتر از مجموع شش اثر هنری برتر در حراج سال گذشته (۸۰۹.۶ میلیون دلار) است.

ارزش‌گذاری‌های نسبی برای آثار هنرمندان خاص سال به سال باعث مقایسه‌های جالبی نیز می‌شود. از پانصد اثر هنری برتر برای فروش در حراج در سال ۲۰۲۳ یازده اثر هنری از اندی وارهول بود. مجموع فروش این آثار هنری ۸۱.۴ میلیون دلار است که کمتر از نصف قیمت گران‌ترین اثر هنری وارهول است که در سال ۲۰۲۲ با قیمت ۱۹۵ میلیون دلار به فروش رسید و رکوردهای فروش را جابجا کرد. 

نتایج درخشان حراج‌ها در سال ۲۰۲۲ با آثار هنری چشمگیر و فروش مجموعه‌های تاریخی، از جمله فروش اثر پل آلن در کریستیز، بزرگ‌ترین فروش در تاریخ حراج بود که در بالاترین سطح نیز قرار گرفت.

در سال ۲۰۲۳ بازار حراج به سمت بالاترین سطح خود حرکت کرد. بیست و پنج اثر برتر فروخته شده در حراج امسال دارای ارزش ترکیبی بیش از ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار هستند و این وزن بدون تعجب و به شدت متمایل به هنرمندان متاخر است. تنها سه اثر از بیست اثر هنری برتر در حراج امسال از بین هنرمندان زنده (جاسپر جانز، گرهارد ریشتر و اد روشا) بود. با این حال این تعداد نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش داشته است، چرا که در سال گذشته فقط یک مورد (جانز) وجود داشت.

هنرمندان فوق معاصر بیشترین افزایش تقاضا را تجربه کردند.

در حالی که آثار هنرمندان شناخته شده بر قیمت‌های بالای بازار ثانویه غالب هستند، در بازار اولیه داستان برعکس است. یکی از معیارهای کلیدی تقاضای بازار اولیه که بررسی می‌کنیم، رشد سال به سال درخواست‌ها برای آثار هنرمندان فهرست‌ شده در آرتسی Artsy است.

همانطور که نمودار بالا نشان می‌دهد، هنرمندان جوان بیشترین افزایش تقاضا را تجربه می‌کنند. همه به جز یکی از بیست هنرمند برتری که شدیدترین افزایش تقاضا را در سال ۲۰۲۳ تجربه کردند در دسته فوق‌معاصر (هنرمندان متولد ۱۹۷۵ یا پس از آن) قرار می‌گیرند. با این حال بسیاری از هنرمندان این گروه نیز نتایج قوی را در بازار ثانویه تجربه می‌کنند.

اثر هنرمند چینی، یوان فانگ، که در صدر فهرست قرار دارد در حراجی ماه مارس امسال برای Expanse  به قیمت ۸۸۹۰۰ دلار فروخته شد که این اولین حضور قدرتمند او در حراجی بود. در همین حال، آثار هنرمندان دیگری مانند فرانچسکا مولت در حال حاضر به قیمت‌های شش رقمی دست یافته‌اند: تابلوی دو خار (۲۰۲۱) این هنرمند بریتانیایی در ماه اکتبر به قیمت ۲۵۴۰۰۰ پوند (۳۰۷۹۷۵ دلار) فروخته شد.

تنها هنرمندی که در رده فوق معاصر قرار نمی‌گیرد، هنرمند آلمانی یاناینا تشِپه Janaina Tschäpe است که اولین نمایش انفرادی خود را در لس آنجلس با عنوان "Restless Moraine" با گالری شان کلی در ماه مارس برگزار کرد و همچنین یک نمایش در لندن با همین گالری در ماه اکتبر داشت.

همچنین هنرمندان فوق معاصر بیشترین تغییر را از نظر محبوبیت تجربه می‌کنند و متناسب با فعالیت‌های تجاری، هنرمندان فوق‌معاصر نیز جایگاه خود را به شدت بالا می‌بینند.

نمودار بالا که رشد سال به سال فالوور در Artsy را مشخص می‌کند نشان می‌دهد که همه هنرمندان به جز یکی از ده هنرمند برتر فوق معاصر هستند. قابل ذکر است که هر بیست هنرمند در این لیست نقاش هستند.

در بالای لیست بیل براون قرار دارد، هنرمندی که به عنوان تنها هنرمند متولد قبل از سال ۱۹۷۵ در این لیست حضور دارد و که بیشترین توجه را از طریق رسانه‌های اجتماعی به دست آورده است. یک ویدیوی پر بیننده از آثار این هنرمند در اوایل امسال در سراسر TikTok و Instagram پخش شد که در آن راوی از تسلط براون در ایجاد خطای دید شگفت زده شده بود.

اکثریت بقیه هنرمندان این لیست در گالری‌های برجسته مورد توجه قرار گرفته‌اند. به عنوان مثال، لئونارد بیبی، هنرمند مقیم نیویورک، سالی فراگیر با نمایش‌هایی در لس آنجلس، لندن و نیویورک داشته است. در همین حال، امی لینکلن، همچنین مستقر در نیویورک، امسال در هفت نمایش گروهی و همچنین یک نمایش انفرادی موفق در اسپرون وست واتر شرکت کرد.

استودیو لنکا نامی است که در رسانه‌های اجتماعی و همچنین گالری‌ها موجی راه انداخته است. این هنرمند اهل سالوادور و ساکن لندن بیش از ۲۰۰۰۰ دنبال کننده در اینستاگرام دارد و امسال نمایش‌های انفرادی در گالری‌هایی از هنر معاصر تانگ در بانکوک تا سوهو ریو در لندن ارائه داد. 

ارزش آثار هنرمندان زن فوق‌معاصر در حراجی‌ها نسبت به گذشتگانشان ارزش بیشتری پیدا کرده است.

اما در گزارشی که از فعالیت بازار هنر در سال ۲۰۲۳ ارائه شده حضور کمرنگ آثار هنرمندان زن در بین فروش‌های برتر حراجی‌ها است. البته پیشرفت‌های حاشیه‌ای برای هنرمندان زن در بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ حاصل شد که برای مثال می‌توان به حضور سه هنرمند زن (لوئیز بورژوا، جورجیا اوکیف و جوآن میچل) در بین پنجاه فروش‌ برتر حراجی‌ها در سال ۲۰۲۳ در مقایسه با سال قبل که این تعداد صفر بود اشاره کرد. گران‌ترین اثر یک هنرمند زن که امسال در حراجی فروخته شد اثر «عنکبوت» از لوئیز بورژوا (۱۹۹۶) بود که ۳۲.۸ میلیون دلار به فروش رسید و یک رکورد جدید در حراجی این هنرمند ثبت کرد.

هنوز راه درازی تا دستیابی به برابری کلی باقی مانده است، اما همانطور که گزارش به ما نشان داد، نسل‌های جوان هنرمندان زن در مقایسه با همتایان مرد خود حضور بهتری در بازار حراج دارند. بیست و یک اثر از پنجاه اثر برتر هنرمندان فوق معاصر که در حراج امسال فروخته شد از هنرمندان زن بود.  هنگامی که به هنرمندان متولد سال ۱۹۸۵ یا پس از آن نگاه می‌کنیم، هنرمندان زن در واقع اکثریت را تشکیل می‌دهند که این یعنی سی و چهار نفر از پنجاه هنرمند برتر سال. 

گرانترین اثر یک هنرمند فوق معاصر زن در حراج امسال اثری بدون عنوان از اوری سینگر (Avery Singer) بود که به قیمت ۴.۱ میلیون دلار فروخته شد. چندین اثر دیگر از هنرمندان فوق معاصر زن، از جمله ایلانا ساودی (Ilana Savdie)، اما وبستر (Emma Webster)، لینت یادوم بوآکی (Lynette Yiadom- Boaky) و کارولین واکر (Caroline Walker) نیز رکوردهای جدیدی در سالی که گذشت به ثبت رساندند. 

همانطور که فصل حراج نوامبر در نیویورک نشان داد تقاضا برای آثار هنرمندان زن فوق معاصر تا پایان سال همچنان قوی بود. به عنوان مثال اثر جِید فادوجوتیمی Jadé Fadojutimi دو بار در طول دو هفته به قیمت ۱.۶۸ میلیون دلار در ساتبیز فروخته شد و سپس کمتر از یک هفته بعد به قیمت ۱.۹ میلیون دلار در فیلیپس فروخته شد و رکورد حراج خود را شکست.

اگر هنرمندان فوق‌معاصر را دسته‌بندی کنیم اثر نقاشی با عنوان «رودخانه در غروب (۲۰۱۸)» از متیو ونگ با فروش ۶.۷ میلیون دلار گران‌ترین اثر در حراجی یک هنرمند در این دسته بود. همچنین در بین هنرمندان این گروه نیکلاس پارتی با هفت اثر در بین پنجاه اثر برتر هنرمندی است که پر رنگ‌ترین حضور را در میان هنرمندان فوق‌معاصر داشته است.

آثار فیگوراتیو هنوز هم مورد علاقه بازار هنر است.

در سال ۲۰۲۳ افزایش اشتیاق برای هنر انتزاعی یک روند مشخص را طی کرد. در گزارشی که با عنوان Art Industry Trends 2023 در بهار امسال منتشر شد، گالری‌هایی که در این گزارش مورد نظرسنجی قرار گرفتن نقاشی‌های انتزاعی را به‌عنوان مهم‌ترین آثار برای فروش شناسایی کردند و در گزارش Art Collector Insights 2023 که پاییز امسال منتشر شد همچنان آثار انتزاعی مهمترین ژانر برای مجموعه‌داران آثار هنری بود.

اما با نگاهی به داده‌ها متوجه خواهیم شد که هنرمندان سوژه‌های فیگوراتیو محبوب‌ترین در بین خریداران هستند. از فهرست صد هنرمند برتر مورد توجه در Artsy که هنرمندانی را با بیشترین رشد در جستجوگرها در طول سال نشان می‌دهد ۶۱ نفر نام‌هایی هستند که عمدتاً به صورت فیگوراتیو کار می‌کنند.

این امر در بالاترین نقطه حراجی‌ها نیز صدق می‌کند، جایی که آثار هنری فیگوراتیو همچنان اکثریت قیمیت‌های بالا را از آن خود کرده است. برای نمونه شصت و هفت مورد از صد نتیجه برتر در حراج در سال ۲۰۲۳ مربوط به آثار فیگوراتیو است که نسبت به هفتاد نتیجه در سال ۲۰۲۲ اندکی کاهش یافته است. البته این آمار را می‌توان به هنرمندانی نسبت داد که آثارشان در حراجی‌ها به بالاترین قیمت‌ها دست می‌یابند، هنرمندانی از استادان قدیمی هستند و بیشتر به سبک‌های فیگوراتیو کار می‌کردند و آثار برخی از آن‌ها پیش از جنبش‌های انتزاعی مدرن در تاریخ هنر خلق شده‌اند.

این به این معنی نیست که هنر انتزاعی تقاضایی ندارد. در حراج‌های ماه نوامبر در نیویورک واضح بود که اشتیاق به این ژانر زیاد بود و همین باعث حضور چندین نمونه از آثار هنری انتزاعی قابل توجه در میان برترین آثار هنری در حراج‌های مختلف سال بود. خاطرات بازدید از لنینگراد اثر ریچارد دیبنکورن (۱۹۶۵) با فروش ۴۶.۷ میلیون دلاری در حراج کریستیز به گران‌ترین اثر انتزاعی سال تبدیل شد. اثر بدون عنوان دوقلوی مارک روتکو (زرد، نارنجی، زرد، نارنجی روشن ۱۹۵۵) نیز به همان قیمت فروخته شد. آثاری از مشاهیر انتزاعی از جمله اگنس مارتین، جوآن میچل، آرشیل گورکی، اد راینهارت، جوآن اسنایدر و هدا استرن همگی رکوردهای حراج جدیدی را برای هنرمندان این سبک به ثبت رساندند. 

منبع: artsy.net